Guru Har Rai Ji History in Punjabi : ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ 7ਵੇਂ ਗੁਰੂ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਹਰਿਰਾਇ ਸਾਹਿਬ ਜੀ, ਜਾਣੋ ਜੀਵਨ ਤੇ ਇਤਿਹਾਸ
Guru Har Rai Sahib Ji ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਸੱਤਵੇਂ ਗੁਰੂ ਸਨ। ਉਹ Guru Hargobind Sahib Ji ਦੇ ਪੋਤੇ ਅਤੇ ਬਾਬਾ ਗੁਰਦੀਤਾ ਜੀ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 1644 ਵਿੱਚ ਗੁਰੂਤਾ ਸੰਭਾਲੀ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਦਾਦਾ ਦੀ ਸੰਤ–ਸਿਪਾਹੀ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਨੂੰ ਜਾਰੀ ਰੱਖਿਆ ਤੇ “Guru Nanak Dev Ji Teachings” ਉਤੇ ਟਿਕੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹੋਏ ਸਿਖਾਈ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਦਇਆ ਤੇ ਸੇਵਾ ਦੁਆਰਾ ਰੱਬ ਦੀ ਲੋੜ ਪੂਰੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।
Birth and Early Life of Guru Har Rai Sahib Ji – Guru Har Rai Ji ਦਾ ਜਨਮ ਤੇ ਬਚਪਨ
Guru Har Rai Sahib Ji ਦਾ ਜਨਮ 16 ਜਨਵਰੀ 1630 ਨੂੰ Guru Ramdas Ji ਵਲੋਂ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੇ ਗਾਊਂ, ਕੀਰਤਪੁਰ ਸਾਹਿਬ, ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ। ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਨਾਨਾ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਤੀਜੇ ਗੁਰੂ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਸਨ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਉਹ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਖਾਲਸਾਈ ਸੰਸਕਾਰਾਂ ਨਾਲ ਪਰਚੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਉਹ ਜਾਨਵਰਾਂ ਤੇ ਪੌਦਿਆਂ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਕਰਦੇ ਅਤੇ ਹਰ ਜੀਵ ਵਿੱਚ ਰੱਬ ਨੂੰ ਦੇਖਦੇ।
Becoming the Seventh Guru – ਸੱਤਵੇਂ ਗੁਰੂ ਬਣਨ ਦੀ ਘਟਨਾ
ਕੇਵਲ 14 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ, Guru Har Rai Sahib Ji ਨੇ ਗੁਰੂਤਾ ਸੰਭਾਲੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ Guru Angad Dev Ji ਵਲੋਂ ਦਿਤੀ ਗਈ ਲਹਿਜ਼ੇਦਾਰ ਗੁਰਮੁਖੀ ਲਿਪੀ ਤੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਮੱਤ ਨੂੰ ਉਤੇਜ਼ਨਾ ਮਿਲਦੀ ਰੱਖੀ; ਇਸ ਨਾਲ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਪਾਠ ਤੇ ਬਾਣੀ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਹੋਇਆ।
Guru Har Rai Sahib Ji’s Compassion for Nature – ਕੁਦਰਤ ਪ੍ਰੇਮੀ ਗੁਰੂ
ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਹਰ ਜੀਵ ਨੂੰ ਰੱਬ ਦਾ ਰੂਪ ਮੰਨਿਆ। ਉਹ ਜੰਗਲਾਂ ਦੀ ਹਫ਼ਾਜਤ ਕਰਦੇ ਤੇ ਕੀਰਤਪੁਰ ਵਿਖੇ ਵੱਡਾ ਜੜੀ‑ਬੂਟੀ ਬਾਗ ਲਗਵਾਇਆ। ਇਹ ਬਾਗ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ Guru Arjan Dev Ji ਦੀ ਰਚਨਾ “ਸਰਬੱਤ ਦਾ ਭਲਾ” ਦੇ ਅਸੂਲ ਨੂੰ ਅਮਲ ਵਿੱਚ ਲਿਆਉਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਸਾਰਿਆਂ ਲਈ ਭਲੇ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।
Teachings of Guru Har Rai Ji – Guru Har Rai Sahib Ji ਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ
- ਸਦਾ ਦਇਆਵਾਨ ਬਣੋ (“Guru Nanak Dev Ji Teachings” ਦਾ ਆਧਾਰ)
- ਸੱਚ ਬੋਲੋ ਤੇ ਸੇਵਾ ਕਰੋ (“Guru Angad Dev Ji” ਦੀ ਭਰਪੂਰ ਪ੍ਰੇਰਣਾ)
- ਕੁਦਰਤ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਕਰੋ
- ਇਕ ਰੱਬ ਵਿੱਚ ਅਟਲ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਰੱਖੋ
Herbal Medicine Initiatives – ਜੜੀਬੂਟੀਆਂ ਅਤੇ ਸੇਵਾਵਾਂ
ਕਿਰਤਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿੱਚ ਗਰੀਬਾਂ ਦਾ ਮੁਫ਼ਤ ਇਲਾਜ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਇਹ ਪ੍ਰਬੰਧ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ Guru Ramdas Ji ਦੇ ਲੰਗਰ ਦੇ ਅਸੂਲਾਂ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਂਦਾ ਹੋਇਆ ਬਣਾਇਆ।
Relations with Mughal Court & Ram Rai Incident – ਰਾਮਰਾਇ ਘਟਨਾ ਤੇ ਜਹਾਂਗੀਰ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧ
ਆਉਰੰਗਜ਼ੇਬ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਾਂ ਦੌਰਾਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਰਾਮ ਰਾਇ ਨੇ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਦੀ ਇੱਕ ਲਾਈਨ ਬਦਲ ਕੇ ਦਰਬਾਰ ਨੂੰ ਖੁਸ਼ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਇਹਨਾਂ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਗੁਰੂਤਾ ਲਈ ਅਯੋਗ ਘੋਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਨਾਲ “ਸੱਚ ਤੇ ਉਚੈਰੀ ਰਹਿਤ” ਦੀ ਰਿਵਾਇਤ ਜਾਰੀ ਰਹੀ।
Guru Ji's Military Readiness but Peaceful Approach – ਸੰਤ ਸਿਪਾਹੀ ਦੀ ਸੋਚ
ਜਦੋਂ ਸਮਾਂ ਲੋੜਵੰਦ ਹੋਇਆ, ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਇੱਕ ਛੋਟੀ ਪਰ ਸੁਸੱਜਿਤ ਫੌਜ ਰਖੀ, ਜੋ ਸਦਾ ਤਿਆਰ ਰਹਿੰਦੀ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਹਨੀਂ ਹਮੇਸ਼ਾ ਪਹਿਲਾਂ ਸ਼ਾਂਤੀ ਅਤੇ ਗੱਲਬਾਤ ਦਾ ਰਾਹ ਚੁਣਨਾ ਉਚਿਤ ਸਮਝਿਆ।
ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਇਹ ਸੋਚ ਸਿੱਧੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀ ਸੰਤ-ਸਿਪਾਹੀ ਸੰਪਰਦਾ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਸੀ — ਜਿਸਦਾ ਮੂਲ ਸਿਧਾਂਤ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਇਕ ਸੱਚਾ ਸੰਤ ਹਮੇਸ਼ਾ ਸ਼ਾਂਤੀ ਪਸੰਦ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਅਨਿਆਏ ਦੇ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਲੜਨ ਲਈ ਵੀ ਤਿਆਰ ਰਹੇ। Guru Har Rai Sahib Ji ਨੇ ਇਸ ਸੰਤੁਲਨ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਹੀ ਗੰਭੀਰਤਾ ਨਾਲ ਨਿਭਾਇਆ।
Institutional Contributions – ਸਿੱਖ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ
Guru Har Rai Sahib Ji ਨੇ ਪਾਠਸ਼ਾਲਾ, ਲੰਗਰ ਅਤੇ ਜਥੇਬੰਦੀਆਂ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਨਾਲ Guru Arjan Dev Ji ਵਲੋਂ ਸੰਪਾਦਿਤ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਪਾਠ ਪ੍ਰਥਾ ਹੋਰ ਫੈਲੀ।
Guru Har Krishan Ji’s Gurgaddi – ਅਗਲੇ ਗੁਰੂ ਦੀ ਨਿਯੁਕਤੀ
ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਜੋਤਿ ਜੋਤ ਸਮਾਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਗੁਰੂ ਹਰ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਜੀ ਨੂੰ ਗੁਰਗੱਦੀ ਸੌਂਪੀ। ਇਹ ਟਿਕਾਣਾ Guru Amardas Ji history in Punjabi ਵਿੱਚ ਦਰਸਾਈ ਗਈ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਣ ਵਾਲਾ ਕਦਮ ਸੀ।
Timeline of Guru Har Rai Ji’s Life – ਜੀਵਨ ਦੀ ਸਮੇਂ-ਰੇਖਾ
ਸਾਲ | ਘਟਨਾ |
1630 | ਜਨਮ – ਕੀਰਤਪੁਰ ਸਾਹਿਬ |
1644 | ਗੁਰੂਤਾ – ਸੱਤਵੇਂ ਗੁਰੂ ਬਣੇ |
1661 | ਜੋਤਿ ਜੋਤ ਸਮਾਏ |
Guru Har Rai Ji Photos – ਚਿੱਤਰ ਅਤੇ ਚਿੱਤਰਕਲਾ
Environmental Lessons for Today – ਆਧੁਨਿਕ ਯੁੱਗ ਲਈ ਕੁਦਰਤੀ ਪਾਠ
ਅਸੀਂ ਗੁਰੂ ਜੀ ਤੋਂ ਸਿੱਖ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਪਰਵਰਤੀ ਸੰਭਾਲ, ਰੁੱਖ ਲਗਾਉਣ, ਜਲ ਸੰਭਾਲ ਅਤੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਨਾਲ ਦਇਆਲੂ ਵਤੀਰਾ ਰੱਖਣਾ ਕਿਵੇਂ ਜੀਵਨ ਦਾ ਅਹਿਮ ਭਾਗ ਹੈ। ਇਹ ਪਾਠ “Guru Nanak Dev Ji Teachings” ਤੇ “Guru Hargobind Ji” ਦੀ ਸੰਤ ਸਿਪਾਹੀ ਸੋਚ ਨਾਲ ਜੋੜੇ ਹੋਏ ਹਨ।
